Nederland en Bentheim = Die Niederlande und Bentheim / Bijdragen van de vereniging voor Nederlandse kerkgeschiedenis / 15

De kerkelijke band tussen Nederland en het graafschap Bentheim is gedurende de afgelopen vijfhonderd jaar bijzonder hecht geweest. De basis voor deze innige band was een grote taalverwantschap. Al in de middeleeuwen strekte de in de IJsselstreek ontstane vroomheidsbeweging van de Moderne Devotie zich uit tot in het Bentheimse, met het klooster Frenswegen als belangrijk steunpunt. Bij het aanbreken van de nieuwe tijd geselden de radicale dopers uit de Nederlanden deze streken evenzeer als het nabijgelegen Münster. Na de val van dit Nieuwe Jeruzalem raakten zij verstrooid. De weg kwam vrij voor een reformatie in de geest van Calvijn. Zijn gereformeerde leer werd niet alleen in de Nederlanden dominant, maar ook in de gebieden van de Bentheimse graven. Eén van hen, Arnold II, stichtte een hogeschool, waarvan vele afgestudeerden predikant werden in de Republiek. Een van zijn opvolgers, graaf Ernst Wilhelm ging echter over naar het katholicisme waarna vele Bentheimse predikanten een veilig heenkomen over de grens zochten.

In 1702 werd in Den Haag een overeenkomst tussen de Nederlanden en Pruisen gesloten, waarmee het graafschap weer in stevig gereformeerd vaarwater belandde. Sommigen stelden hun vertrouwen echter liever in duivelbanners, die in deze grensstreken tot in de twintigste eeuw actief bleven. Anderen zochten, geïnspireerd door bevindelijke aanhangers van de Nadere Reformatie, verdieping van hun geestelijk leven. Een aanzienlijk deel van de Bentheimse bevolking ging mee met de Afscheiding van 1834 en vormde de Evangelisch-altreformierte Kirche, die tot dit jaar deel uitmaakte van het kerkverband van de Gereformeerde Kerken in Nederland.

Deze en andere aspecten van de kerkelijke relatie tussen Bentheim en Nederland zijn op initiatief van de Vereniging voor Nederlandse Kerkgeschiedenis onderzocht en beschreven door twaalf vooraanstaande historici en theologen. Met deze bundel geeft deze vereniging opnieuw invulling aan haar voornaamste doelstellingen; de bevordering van de bestudering van de Nederlandse kerkgeschiedenis. Daarmee toont zij tevens aan dat die geschiedenis voor haar geen grenzen kent, noch geografisch, noch confessioneel.